Starczowzroczność i inne zmiany, czyli jak starzeją się oczy

 

W organizmie z wiekiem zachodzi wiele zmian. Czas nie oszczędza także naszych oczu.

Niektóre zjawiska, związane z upływem czasu, widzisz gołym okiem. Siwiejące włosy, sieć zmarszczek na skórze... to pokazuje Ci lustro. Są jednak i takie zmiany, których nie widać – ale które dobrze byłoby jak najszybciej wychwycić, by móc je powstrzymać lub leczyć. Do takich zmian należą właśnie problemy, związane ze starzeniem się wzroku. Więcej: oczy są jednym z najważniejszych obszarów, na które należy zwrócić uwagę!

Starzenie się wzroku — kiedy się zaczyna?

Problemy i choroby oczu zaczynają się rozwijać zazwyczaj u osób po 40. roku życia. Na niektóre nic nie możesz poradzić, do takich problemów należy starczowzroczność. Po prostu się pojawia i pewnego dnia zauważasz, że gorzej widzisz litery, kiedy próbujesz coś czytać, a kartkę z tekstem zaczynasz odsuwać coraz dalej od nosa.
Ale z wiekiem rozwijają się też inne schorzenia oczu, poważniejsze i grożące dużym upośledzeniem widzenia, a czasem nawet utratą wzroku. Dlatego ważne, by wiedzieć, czego się spodziewać, na jakie sygnały zwracać uwagę i jak reagować. Choroby oczu nie różnią się tutaj od innych schorzeń: jeśli zostaną wcześnie wykryte, nie muszą wpływać na Twoje życie.

Dlatego, jeśli masz ponad 40 lat i martwisz się o zdrowie swoich oczu, koniecznie czytaj dalej. Znajdziesz opis ośmiu najczęstszych problemów i chorób oczu. Im więcej o nich wiesz i rozumiesz, tym więcej środków zapobiegawczych możesz podjąć, aby zachować silny i wyraźny wzrok.

Starczowzroczność

Starczowzroczność to dość niemiła nazwa. I trochę nietrafiona, bo problem ten zaczyna się rozwijać już u czterdziestolatków, a czasem nawet i wcześniej. A który czterdziestolatek uważa się za starca? Inne nazwy tego schorzenia to prezbiopia i presbiopya.
Jak objawia się starczowzroczność
Starczowzroczność objawia się tym, że drobny tekst z bliska zaczyna się rozmazywać. Kiedy oko zaczyna się starzeć, spada elastyczność soczewki. Soczewka to ta część wewnątrz oka, która musi być elastyczna, ponieważ mięśnie w oku raz ją spłaszczają, raz uwypuklają. W zależności od jej ustawienia zmienia się kąt wpadania promienia światła do oka. Poprzez spłaszczanie i uwypuklanie soczewki oko reguluje ostrość widzenia. To zjawisko nazywane jest akomodacją.
Kiedy soczewka w oku staje się mniej elastyczna, trudniej jest nam skupiać wzrok na obiektach, położonych blisko. Większość osób po 40-50. roku życia doświadcza tego problemu.
Zazwyczaj na samym początku gorzej widzimy drobny druk przy gorszym oświetleniu. Kiedy doświetlimy to, co czytamy, wzrok znowu sprawuje się lepiej. Z czasem jednak dobre oświetlenie przestaje pomagać i trzeba odsunąć kartkę dalej od oczu. Dlatego starczowzroczność nazywana jest też „chorobą krótkich rąk”.
Prezbiopia bardziej dokucza osobom, cierpiącym na dalekowzroczność, bo nakładają się u nich dwa podobne problemy ze wzrokiem. Osoby krótkowzroczne, zwłaszcza jeśli ich wada jest mniejsza niż minus 3 dioptrie, mogą na początku presbiopii wręcz zauważyć, że ich wada się jakby zmniejszyła; czytają drobny tekst też bez problemu. Ale to przejściowe, w ich przypadku najpewniej też nadejdzie moment, kiedy będą musiały wspomóc oczy podczas czytania.

Starczowzroczność — leczenie

Starczowzroczność jest uznawana za naturalny proces, będący częścią starzenia się. Nie da się jej zapobiegać. Za preferowany sposób jej leczenia uznaje się używanie okularów korekcyjnych. Nie ma konieczności robienia operacji czy specjalnych zabiegów.
Jeśli więc trzymasz poranną gazetę coraz dalej od oczu, po prostu zbadaj wzrok. To pozwoli Ci dobrać odpowiednie okulary, które będziesz zakładać do czytania. Warto to zrobić nie tylko dla komfortu czytania, ale też dlatego, że osoby z nieskorygowaną presbiopią mogą odczuwać bóle głowy i zmęczenie oczu. Czasem ludzie od okularów wolą soczewki kontaktowe, korygujące presbiopię.

Starczowzroczność – operacja?

Jeśli jednak jesteś osobą bardzo aktywną, nie cierpisz noszenia okularów lub prezbiopia rozwinęła się u Ciebie wcześnie i bardzo Ci przeszkadza, porozmawiaj z okulistą o operacyjnym leczeniu starczowzroczności. W niektórych przypadkach dobre wyniki może dać laserowa korekta prezbiopii, w innych chirurgiczna wymiana soczewki – ale oceny zasadności zabiegu zawsze dokonuje lekarz.
Pamiętaj jednak, że do zabiegu dyskwalifikują takie problemy okulistyczne jak np jaskra, zaawansowany zespół suchego oka czy niektóre zapalne choroby oczu. Nie powinno się go wykonywać też u osób w ogólnym złym stanie zdrowia.

Jaskra

Jaskra potrafi zaatakować w każdym wieku, ale statystycznie częściej rozwija się po 50. roku życia. To poważna choroba, ponieważ nieleczona może prowadzić do utraty wzroku. I tylko wczesne wykrycie i prawidłowe leczenie może uratować widzenie.
Jaskrą nazywana jest grupa chorób oka o charakterze przewlekłym i postępującym, w których dochodzi do stopniowego uszkadzania nerwu wzrokowego. Efektem jest ograniczenie pola widzenia i obniżenie ostrości wzroku. Istnieją 2 podstawowe odmiany jaskry o zbliżonym mechanizmie powstawania – jaskra otwartego kąta i jaskra zamykającego się kąta przesączania. W obu przypadkach płyn produkowany w oku napotyka na przeszkody w odpływie do układu żylnego co prowadzi do zwiększania się ciśnienia w gałce ocznej, przez co dochodzi do ucisku na nerw wzrokowy i jego uszkodzenie.

Jak objawia się jaskra

Objawy jaskry mogą się różnić, zależą bowiem od tego z jakim typem jaskry mamy do czynienia. Bardziej gwałtowne objawy pojawią się w jaskrze z wąskim kątem, ponieważ związane są z nagłym wzrostem ciśnienia w oku, towarzyszącym mu silnym bólem oka i głowy. Jest to sytuacja wymagająca pilnej interwencji medycznej ponieważ może doprowadzić do szybkiej utraty wzroku. Ale jednocześnie objaw taki jak ból sprawia, że szybko szukamy pomocy — a to daje oczom szansę.
Tymczasem jaskra z otwartym kątem przesączania rozwija się długo i jest bardziej podstępna. Ponieważ nie boli, możesz mieć podwyższone ciśnienie w oku i nawet o tym nie wiedzieć – ale ucisk na nerw wzrokowy niszczy go i osłabia, tyle że na razie bezobjawowo. A kiedy objawy już się pojawią, nerw może być na tyle uszkodzony, że częściowa utrata wzroku zdążyła się dokonać. Ten rodzaj jaskry rozwija się niestety najczęściej.

Do najczęstszych objawów jaskry należą:

- utrata części pola widzenia: początkowo dobrze widzisz to, co jest położone centralnie, ale zaczynasz mieć problemy z tzw. widzeniem obwodowym, czyli postrzeganiem tego, co leży w obwodowych częściach pola widzenia
- widzenie tęczowych kręgów wokół źródła światła
- ból oka
- nadwrażliwość na światło
- zamglone widzenie
- czerwone, podrażnione oczy

Jakie badania wykrywają jaskrę

Pamiętaj, że jaskra może przebiegać przez długi czas zupełnie bezobjawowo a jedyne, co pozwala się szybko zorientować w niebezpieczeństwie, to badania oczu. Najlepiej regularne.
Podczas rutynowego badania oczu kontroluje się parametr, zwany pomiarem ciśnienia wewnątrzgałkowego. To właśnie ten parametr, jeśli jest podwyższony, ostrzega o rozwoju jaskry.
Badaniom powinny się poddawać co roku wszystkie osoby po pięćdziesiątce oraz ci z nas, którzy mieli chorych na jaskrę w rodzinie.

Jaskra – jak się ją leczy

Leczenie jaskry zależy od jej rodzaju oraz zaawansowania. Może obejmować stosowanie kropli do oczu, leki doustne czy interwencję laserową lub chirurgiczną. Celem leczenia jest usprawnienie przypływu płynu przez oko i obniżenie ciśnienia w jego wnętrzu.
Do metod laserowych zaliczamy irydotomię stosowaną w jaskrze z wąskim kątem przesączania, trvbekuloplastykę mającą zastosowanie w drugim typie jaskry. Z metod chirurgicznych należy wymienić tzw. trabekulektomię. Zabieg polega na utworzeniu w oku nowego odpływu płynu, w celu obniżenia ciśnienia wewnątrzgałkowego. Istnieją również inne procedury, takie jak implantacja mikroprzewodów. Wszystkie te zabiegi łączy jedno: ich celem jest kontrolowanie ciśnienia w oku i zapobieganie dalszemu uszkodzeniu nerwu wzrokowego.

Zaćma

Innym powszechnym i związanym z wiekiem schorzeniem oczu jest zaćma, czyli zmętnienie soczewki. Pierwsze ataki choroba ta przypuszcza najczęściej po 50. roku życia. Może bardzo pogorszyć widzenie. Nie musi występować symetrycznie, czyli w obu oczach. Czasem zaatakuje tylko jedno oko i wtedy drugie widzi dobrze.

Na czym polega zaćma?

W zdrowym oku światło przechodzi przez soczewkę i trafia na siatkówkę. Dopiero po dotarciu do siatkówki jest zamieniane na sygnały, które przez nerw wzrokowy wysyłane do mózgu. W oku z zaćmą światło nie może dotrzeć do siatkówki, ponieważ soczewka traci swoją przejrzystość. Światło rozprasza się więc w zmętniałej soczewce, a do mózgu trafia obraz rozmazany lub zamglony.

Jakie są rodzaje zaćmy

Najczęściej występującym rodzajem zaćmy jest właśnie ten, pojawiający się wskutek procesów starzenia. Rzadko pojawia się przed pięćdziesiątką, choć nie jest to wykluczone. Częściej atakuje palaczy, osoby pijące regularnie alkohol oraz te, które narażają oczy na nadmierną ekspozycję na promieniowanie słoneczne. Bardziej na jej rozwój narażeni są też ludzie, cierpiący na cukrzycę, zwłaszcza jeśli nie jest ona dobrze kontrolowana.
Ale nie każda zaćma związana jest z wiekiem. Istnieje kilka rodzajów zaćmy, niezależnych od upływu czasu, np. zaćma wrodzona, młodzieńcza, pourazowa, polekowa czy zaćma pozapalna.

Sposoby leczenia zaćmy

Istnieją różne sposoby leczenia zaćmy. Najczęściej stosowane są:
Operacyjne usunięcie zaćmy. Jest to bezsprzecznie najskuteczniejsza metoda leczenia tej choroby. Podczas operacji usuwa się przy użyciu ultradźwięków zmętniałą soczewkę i w jej miejsce wszczepia sztuczną . Czasem podczas zabiegu można wspomóc się laserem femtosekundowym. Zabiegi te są wykonywane bardzo często, są bezpieczne i zapewniają poprawę ostrości wzroku.
Leczenie farmakologiczne. W niektórych przypadkach, gdy zaćma nie jest jeszcze zaawansowana, można stosować krople do oczu w celu łagodzenia objawów. Ale krople spowalniają rozwój choroby, nie powstrzymują go.
Jeśli zaćma nie jest zaawansowana, lekarz okulista może też zalecić po prostu regularne monitorowanie stanu oczu – a decyzję o ewentualnym rozpoczęciu leczenia podjąć, gdy schorzenie się pogorszy.
Wczesna diagnoza jest istotna także w przypadku zaćmy. Wdrożenie odpowiedniego leczenia jest kluczowe, by zapobiec powikłaniom i jak najdłużej zachować dobre widzenie.

Zwyrodnienie plamki związane z wiekiem, czyli AMD

To schorzenie jest, jak nazwa wskazuje, ściśle powiązane z wiekiem. Plamka żółta to niewielka struktura, położona w centralnej części siatkówki niezbędna do wyraźnego, ostrego widzenia tego, co jest położone w centrum pola widzenia (czyli na wprost) i widzenia z bliskich odległości.
Pod tym względem uszkodzenie widzenia w AMD jest trochę przeciwnością uszkodzenia pola widzenia w przypadku jaskry, gdzie oko zaczyna mieć problemy z widzeniem peryferyjnym, a przy zwyrodnieniu plamki, z widzeniem centralnym.
Zwyrodnienie plamki może nastąpić nagle i Cię kompletnie zaskoczyć. Może się też rozwijać przez lata, niezauważone. Problemy z ostrym widzeniem centralnym są wtedy początkowo niewielkie, tzn. obszar, którego nie widzisz, jest z początku maleńki i łatwo przeoczyć fakt, że czegoś nie rejestrujesz. Jeśli jednak nic z tym nie zrobisz, z czasem się będzie jednak powiększał.

AMD — postać sucha i wysiękowa

Zwyrodnienie plamki może występować w dwóch głównych postaciach: suchej i wysiękowej. Postać sucha jest znacznie częstsza, stanowi około 85-90% wszystkich przypadków AMD. U jej podstaw leży stopniowe gromadzeniem się złogów — tzw. druz — w plamce . Złogi te prowadzą do uszkodzenia komórek siatkówki.Objawy w tej postaci AMD zazwyczaj rozpoczynają się łagodnie i stopniowo pogłębiają. Obejmują zniekształcenie obrazów i trudności w czytaniu. Leczenie suchej postaci zwyrodnienia plamki żółtej skupia się głównie na monitorowaniu stanu oka oraz stosowaniu suplementów diety zawierających luteinę, witaminy i inne składniki odżywcze, wspomagające zdrowie siatkówki.
Wysiękowa postać AMD odpowiada za około 10-15% przypadków choroby. Ta postać jest bardziej agresywna, może pojawić się nagle i prowadzić do szybkiej utraty wzroku. Przyczyna tej postaci jest nieco inna: dochodzi do nieprawidłowego wzrostu naczyń krwionośnych pod plamką , co prowadzi do krwawień i tworzenia blizn.
Objawy wysiękowej odmiany AMD mogą obejmować szybką utratę wzroku, zniekształcenie obrazów oraz postrzeganie prostych linii jako krzywych.

Leczenie wysiękowej postaci zwyrodnienia plamki żółtej obejmuje:

- Terapię farmakologiczną. Jest to metoda najczęściej obecnie stosowana. Za pomocą zastrzyków podaje się do oka leki niszczące nieprawidłowe naczynia krwionośne.
- Terapię fotodynamiczną. Ten rodzaj terapii polega na podaniu do żyły leku światłoczułego, a następnie naświetleniu obszaru plamki specjalnym światłem laserowym. Zabieg ma na celu zniszczenie nieprawidłowych naczyń krwionośnych, przerastających plamkę.
- Zabiegi laserowe. Za pomocą wiązki laserowej usuwa się nieprawidłowe naczynia krwionośne w obrębie plamki w celu zahamowania jej degeneracji.
- Zabieg chirurgiczny. Sięga się poń w zaawansowanych stadiach choroby. Konieczne może być wykonanie zabiegu chirurgicznego w celu poprawy stanu plamki np usunięcie wylewów.

Co zwiększa ryzyko rozwoju zwyrodnienia ?

Ryzyko rozwoju AMD zwiększa przede wszystkim upływ czasu – ale to już wiesz.
Oprócz tego do występowania tego schorzenia przyczynia się palenie papierosów, zła dieta (dużo mięsa i tłuszczy zwierzęcych, a mało warzyw, zwłaszcza zielonolistnych, owoców i ryb), brak fizycznej aktywności, nadmierna ekspozycja na słońce. Bardziej na tę chorobę narażone są też osoby, które miały wśród najbliższych krewnych osoby chore na AMD.
Jeżeli którykolwiek z czynników ryzyka dotyczy Ciebie, coroczne badanie wzroku przez okulistę jest w Twoim przypadku po prostu koniecznością. Pamiętaj też, że trzymanie się zdrowych wyborów życiowych to najlepszy sposób na zmniejszenie ryzyka wystąpienia AMD ( i nie tylko). Rzuć palenie, postaw na warzywa (dużo liściastych!) i owoce (im bardziej fioletowe i żółte, tym lepiej), sięgaj po morskie ryby oraz regularnie utrzymuj aktywność fizyczną – nikt nic lepszego na razie nie wymyślił...

Podsumowanie
Chociaż wiele problemów z oczami związanych jest z wiekiem, możesz podjąć kroki, aby chronić oczy — czyli szybko wykrywać problemy i nie pozwolić im na rozwój do poważnych stadiów. Regularne badania wzroku to proste, ale skuteczne narzędzie wczesnego wykrywania wszelkich problemów z oczami – na tyle wczesnego, by leczenie było najskuteczniejsze.
Pamiętaj, że dbanie o oczy jest równie ważne, jak dbanie o serce, płuca czy jelita. Dlatego, oprócz kontroli ciśnienia krwi, monitorowania wagi i prawidłowego odżywiania, kontroluj zdrowie swoich oczu i regularnie odwiedzaj okulistę.